Senan Kazımoğlu
senan@turkata.com
1917 Yılındaki Bolşevik devriminin etkileri Kafkaslarda
da kendisini göstermişti. Güney Kafkasya bölgesinde yaşayan Azerbaycan
Türkleri, Gürcüler ve Ermeniler devrimden hemen sonra Transkafkasya Fedaratif
Cumhuriyetini kurdular.
Ancak bu fazla uzun sürmedi. Az sonra Cumhuriyet
parçalanarak üç ayrı devlet oldu. Bu devletlerden biri de 28 Mayıs 1918’e kadar
sadece bölge ismi olarak bilinen ancak bu tarihten sonra artık devlet olarak
anılacak olan Azerbaycan Cumhuriyetiydi.
Devleti kurulmuştu kurulmasına lakin, Çar Rusya’sının
bünyesindeki Müslümanları orduya almaması hasebiyle Azerbaycan Türkleri
savaşmayı bilmiyordu. Üstelik Kafkasya’da Sovyetlerin egemen olduğu tek yer
Azerbaycan’ın Başkenti Bakü’ydü. Bu sebeple yeni kurulan devletin başkenti
geçici olarak Gence şehrine taşımıştı. Sovyetlerin askeri desteğini alan Bakü
Komiserliği, yeni kurulan devleti yok etmek için Gence’ye doğru harekete geçti.
Bunu gören Azerbaycan Devleti, kardeş Osmanlı Devletinden yardım istedi. 1. Dünya Savaşının yıprattığı Osmanlı, zor
durumda olmasına rağmen, kardeşten gelen bu yardım çığlığına kayıtsız kalmadı.
Harbiye Nazırı Enver Paşanın emriyle Kafkaslardaki Müslümanları korumak için
“Kafkas İslam Ordusu” kuruldu. Bu orduya da komutan olarak Enver Paşanın
kardeşi Nuri Paşa atandı.
Kafkas İslam Ordusu Azerbaycan’a ilk geldiğinde durum çok
vahimdi. Çünkü azılı bir Türk düşmanı olan Şaumyan yönetimindeki sözde Bolşevik
özde Ermeni caniler Azerbaycan’ın her tarafında Müslümanlara karşı soykırıma
girişmişlerdi. 1918 yılının Haziran ayına gelindiğinde ise Bolşevikleri artık
Bakü Gence yolunun yarısına kadar ilerlemiş ve aldıkları yerlerde de Müslüman
Türklere karşı katliam yapıyorlardı. Hal böyleyken Gence’den hareket eden
Kafkas İslam Ordusu işgal edilen yerleri bir-bir alarak Bakü önlerine kadar
geldi. İngiliz Rus ve Ermeni kuvvetlerinin direnişine rağmen kanlı bir savaştan
sonra nihayet 15 Eylül 1918 yılında Kafkas İslam Ordusu Bakü’ye girerek şehri
yeniden Azerbaycan’ın başkenti yaptı. Bu savaşlarda 1130 Osmanlı Askeri şehit
oldu.
Konyanın farklı bölgelerinden Kafkas İslam Ordusunun
safında savaşıp kahramanlıklar gösteren askerlerde var. İşte onlardan bazıları:
1. Konya Bozkır kazasının Kayapınar karyesinden İsmail oğlu
Abdullah.
2. Konya Sille kazasının Kızılören nahiyesinin İskece karyesinin
Kara Hasan oğullarından
Ali
oğlu Hasan.
3. Konya Seydişehir kazasının Gülbenim karyesinden
Kadiroğullarından Mehmed oğlu Ali
Azerbaycan Halkı Kafkas İslam Ordusu ve onun komutanı Nuri Paşayı hiçbir
zaman unutmadı. Çünkü Azerbaycan halkı biliyor ki eğer Kafkas İslam Ordusu
olmasaydı bugün Azerbaycan olmayacaktı. Şair Bahtiyar Vahapzadenin dediği gibi:
Yolcu, arabanı
bu yerde eğle.
O mezar önünde
sen tazim eyle.
Hürmet kıl,
dua et onun ruhuna,
Ayak bastığın
yer borçludur ona.
