Hadimul Kuran
editor@turkata.com
Doğal afetlerin son yıllarda hem sayısal, hemde büyüklük olarak arttığı istatistiksel bir gerçektir. Doğal afetlerin artması Ahir zaman Peygamberinin (s.a.v) hadislerinde kıyametin alameti olarak bildiriliyor. Buhariden gelen hadiste Hazreti Peygamber (s.a.v.): "Depremler çoğalmadıkça kiyamet kopmaz" (Buhari, Fiten 25) buyurmuştur.
Depremler Yer kabuğunda beklenmedik bir anda ortaya çıkan enerji sonucunda meydana gelen sismik dalgalanmalar ve bu dalgaların Yeryüzünü sarsması olayıdır. Depremin şiddeti Moment magnitüd ölçeği veya Richter ölçeği ile belirlenir. Bu ölçeğe göre üç ve altı şiddetindeki depremler genelde hissedilmezken yedi ve üstü şiddetindeki depremler yıkıcı olabilir. Sarsıntının şiddeti Mercalli şiddet ölçeği ile ölçülùr.
Dünyada her yıl yaklaşık 500.000 deprem meydana gelmekte ve 100.000 kadarı hissedilmektedir. Büyük şiddetteki depremlerse azsıklıkla gerçekleşir.
Depremlerin büyük çoğunluğu Dünyadakı tektonik tabakaların haraketi sonucu meydana gelir. Bunun yanı sıra insanlar da deprem oluşumuna neden olabilir. Büyük barajlar ve köprüler inşa ederken, toprağı delerken, kömür madeni kazarken, petrol kuyuları açarken veya yeraltı nükleer testler yaparken insanlar yapay depremler yaratabilir. En bilinen örneklerden biri 2008 yılında Çinin Sicuan kentindeki Zipingu Barajının çökmesi sonucu oluşan ve 87.000'e yakın insanın ölümüne ve kaybolmasına neden olan yapay depremdir.
Son yüzyılda meydana gelen, milyonlarca insanin ölümüne ve trilyonlarla maddi hasara neden olan onlarla deprem var. Bazıları bunlardır:
- 16 Ağustos 1906. Şilide 8.6 şiddetindeki depremde 20 bin kişi öldü.
- 28 Aralık 1908. Sicilyanın Messina kentindeki depremde 84 bin kişi yaşamını yitirdi.
-16 Aralık 1920. Çinde meydana gelen 8.6 şiddetindeki depremde 100 bin kişi hayatını kaybetti.
- 1 Eylül 1923. Japonyadakı 8.3 şiddetindeki depremde 200 bin kişi öldü.
-27 Aralık 1939. Erzincanda meydana gelen 7.9 şiddetindeki depremde Erzincan ili haritadan silindi. 32962 kişi yaşamını yitirdi. 100 binden fazla insan evsiz kaldı.
- 22 Mayıs 1960. Şilide meydana gelen 9.5 büyüklüğündeki depremde 3 bin kişi öldü.
- 4 Şubat 1976 Guatemalada 7.5 büyüklüğündeki depremde 23 bin kişi öldü.
- 28 Temmuz 1976. Çin Tangshanda meydana gelen 7.8 büyüklüğündeki depremde 240 bin kişi öldü. Batılı uzmanlara göreyse ölü sayısı 650 bini geçmişti.
- 16 Eylül 1978. İrandakı 7.7 şiddetindeki depremde 25 bin kişi öldü.
- 19 Eylül 1985. Meksikada 8.1 şiddetindeki depremde 9 bin kişi öldü.
- 7 Aralık 1988 Ermenistandakı 6.9 şiddetindeki depremde 25 bin kişi öldü.
- 21 Haziran 1990. İrandakı 7.3 şiddetindeki depremde 50 bin kişi hayatını kaybetti.
- 17 Ocak 1995. Japonyadakı 7.2 şiddetindeki depremde 6 binden fazla insan öldü.
- 17 Ağustos Gölcük/Kocaelideki 7.4 şiddetindeki depremde 20 binden fazla kişi hayatını kaybetti.
- 26 Ocak 2001. Hindistanın batısındakı Gucarat eyaletindeki depremde 25 bin kişi öldü.
- Aralık 2003. İranın Bam kentindeki depremde 31 bin kişi öldü.
- 26 Aralık 2004. Endonezya açıklarında 9.1 büyüklüğünde deprem meydana geldi. 250 binden fazla insan hayatını kaybetti.
- 8 Ekim 2005. Pakistanda (Keşmir) meydana gelen 7.6 büyüklüğündeki depremde 17 bini 18 yaşın altında olmakla 73 bin kişi hayatını kaybetti.
- 12 Ocak 2010. Haitide meydana gelen 7 büyüklüğündeki depremde 316 bin kişi yaşamını yitirdi.
- 11 Mart 2011. Japonyada meydana gelen 9 büyüklüğündeki depremde 20 bine yakın insan öldü.
Yeryüzünde ölçülmüş en büyük deprem 22 mayıs 1960 tarihinde saat 19:11'de Şilinin başkenti Santiago de Chile'nin 700 kilometre güneyinde Valdivia şehrinde meydana geldi. Gücü 9.5 olan deprem Büyük Okyanusta tsunamiyede neden oldu. 3 bin kişi öldü.
Enerji boşalımı olarak bakıldığında ikinci en büyük deprem 9.2 ile 27 mart 1964 tarihinde Alaskada gerçekleşen depremdir.
Son 15 yılın en büyük depremleri 2004 yılında Endonezyada, 2010 yılında Haitide ve 2011 yılında Japonyada meydana geldi. 26 Aralık 2004'te Hint Okyanusunda Endonezyanın Sumatra adasının batı kıyısında saat 00:58'de meydana gelmiş deprem tarihte en fazla ölüme yol açmış 6. depremdir. Depremle birlikte yüksekliği 30 metre kadar çıkan tsunamiler de meydana geldi. 9.1 büyüklüğünde olan bu deprem sismografla kaydedilmiş olan bugüne kadarki en büyük 3. depremdi. Süresi 8.3 ila 10 dakika arasında değişen deprem bugüne kadar görülmüş en uzun süreli depremdi. 250 binden fazla insanın ölümüne neden oldu.
7 büyüklüğünde olan Haiti depremi 12 ocak 2010 yılında meydana geldi. Bir dakikadan uzun süren depremde resmi açıklamaya göre 316 bin kişi hayatını kaybetti. Batı yarımkürenin en fakir ülkesi olan Haitide kurtarma operasyonunda çok büyük yetersizlikler yaşandı. 80 bin ceset toplu mezarlara gömüldü.
11 Mart 2011 saat 05:46'da Japonyada 9 büyüklüğünde deprem meydana geldi. 6 dakika süren depremde 15830 kişi öldü, 3760 kişi kayboldu. Bu Japonyada yaşanan en büyük depremdi. Deprem sonucu yaranan tsunamide Fukuşima Nükleer Elektrik Santralinde kaza meydana geldi.
Okyanus sahillerinde meydana gelen depremlerde tsunamiler de meydana geliyor. Tsunamilerde ise can ve mal kaybı katlanıyor. Gerçek rakamları ise tahmin etmek mümkün değildir.
